Μέσα από τη δράση μου στα πολιτιστικά δρώμενα για τριάντα συναπτά έτη, είχα την ευκαιρία και την τιμή να συνεργαστώ με αξιόλογους ανθρώπους του πολιτισμού, τοπικούς συλλόγους και εθελοντές, που με το μεράκι, την επιμονή και την αγάπη τους κράτησαν ζωντανή τη φλόγα της παράδοσης, της δημιουργίας και της συλλογικής ταυτότητας.

Κάθε εκδήλωση, μικρή ή μεγάλη, αποτέλεσε ένα λιθαράκι στην οικοδόμηση ενός κοινού οράματος στο να κάνουμε τον πολιτισμό προσιτό σε όλους. Aυτή η πεποίθηση καθόρισε κάθε μου βήμα και με ωθεί να συνεχίσω, με το ίδιο πάθος, να συμβάλλω όπου υπάρχει ανάγκη, με σεβασμό στην ιστορία και πίστη στις δυνατότητες του τόπου μας. Ωστόσο, μέσα από αυτή τη μακρά διαδρομή, δεν μπορώ να μην παρατηρήσω πως ορισμένες αντιλήψεις για τον πολιτισμό έχουν αρχίσει να χάνουν τον προσανατολισμό τους.

Η ουσία συχνά υποχωρεί μπροστά στη βιτρίνα, και η δημιουργία αντικαθίσταται από το φαίνεσθαι. Είναι λυπηρό να βλέπεις αξιόλογες προσπάθειες να πνίγονται μέσα σε μια λογική «φιέστας», όπου η προβολή υπερισχύει του περιεχομένου και η ουσία θυσιάζεται στον βωμό της εικόνας. Αυτή η πραγματικότητα με οδήγησε να γράψω το παρόν άρθρο, όχι ως κριτική, αλλά ως προβληματισμό, μια ανοιχτή πρόσκληση να ξαναδούμε τι σημαίνει αληθινός πολιτισμός και πώς μπορούμε να τον κρατήσουμε ζωντανό, μέσα από τη δημιουργία και την ουσιαστική συμμετοχή.

Να ξεκαθαρίσουμε αρχικά ότι ο πολιτισμός δεν είναι μια φευγαλέα λάμψη. Δεν αποτελεί σίγουρα μια φιέστα, ούτε μια σειρά από εντυπωσιακές εκδηλώσεις με στιγμιαίους προβολείς και υποχρεωτικά χειροκροτήματα. Είναι όμως η καθημερινή, αθόρυβη προσπάθεια να κρατήσουμε ζωντανή την ταυτότητα του τόπου μας, να καλλιεργήσουμε την ψυχή, τη γνώση και τον ιστό της συλλογικότητας. Είναι η δημιουργία, δηλαδή η συνεχής πράξη του ανθρώπου να αναζητά, να εκφράζεται, να συνδέεται με τον άλλον και να δίνει περιεχόμενο στη ζωή του.

Χωρίς δημιουργία, ο πολιτισμός καταντά μια λέξη κενή, μια βιτρίνα χωρίς ψυχή. Δεν υπάρχει πολιτισμός χωρίς το έργο του ανθρώπου, χωρίς τον κόπο, το ρίσκο, την αναζήτηση, την παιδεία και τη φλόγα της προσφοράς. Χωρίς αυτά τα στοιχεία, ο πολιτισμός πρόκειται απλώς για μια διακοσμητική ταμπέλα που επικολλάται πρόχειρα σε προγράμματα και εκθέσεις. Γίνεται απλώς μια «διοικητική υπόθεση», μια λίστα events, χάνοντας την οργανική του σύνδεση με τη ζωή.

Ο αληθινός πολιτισμός δεν γεννιέται μέσα από πρόσκαιρες διοργανώσεις για το θεαθήναι, ούτε από την αναπαραγωγή ασφαλών, εμπορικών συνταγών. Γεννιέται από ανθρώπους που δρουν, εμπνέουν και παράγουν έργο. Από αυτούς που δεν αναζητούν τη μεγάλη, φωτισμένη σκηνή, αλλά την ουσία της πράξης και που πιστεύουν ακράδαντα πως κάθε μικρή, συνειδητή κίνηση μπορεί να αλλάξει κάτι στον κόσμο γύρω τους. Δυστυχώς, ζούμε σε μια εποχή όπου ο πολιτισμός συχνά μετατρέπεται σε επικοινωνιακό εργαλείο ή τουριστικό προϊόν. Φαντασμαγορικά events, τα οποία εντυπωσιάζουν, αλλά πολλές φορές λειτουργούν μόνο ως κελύφη χωρίς περιεχόμενο. Η λεγόμενη «φιέστα» του πολιτισμού είναι στην πραγματικότητα η άρνησή του. Πίσω από τη λάμψη, κρύβεται η απουσία της δημιουργικότητας, η βολική παθητικότητα και η προτεραιότητα της προβολής έναντι της ουσίας.

Και τελικά τι μπορεί να είναι πολιτισμός;΄΄ Ο πολιτισμός είναι το παιδί που μαθαίνει έναν παραδοσιακό χορό και συνεχίζει μια ιστορία αιώνων. Είναι ο νέος που γράφει ένα τραγούδι, όχι για τα charts, αλλά για την ψυχή του. Είναι ο εθελοντής που φυτεύει ένα δέντρο σε έναν εγκαταλελειμμένο χώρο, δίνοντας ζωή. Μπορεί να είναι και η γιαγιά που αφηγείται ένα παραμύθι στα εγγόνια της, μεταφέροντας άυλη κληρονομιά. Είναι η συνάντηση των γενεών, η γέφυρα ανάμεσα στο χθες, που μας θεμελιώνει, και στο αύριο, που μας καλεί να δημιουργήσουμε. Κάθε πολιτιστικός σύλλογος, κάθε ομάδα πρωτοβουλίας, κάθε ενεργός πολίτης που δημιουργεί και προσφέρει με συνέπεια, συμμετέχει σε μια αλυσίδα ζωής που στηρίζει την κοινωνία εκ των έσω. Εκεί βρίσκεται η πραγματική δύναμη του πολιτισμού και όχι στη μεγαλοπρέπεια της μιας βραδιάς, αλλά στη συνέπεια και στη διάρκεια.

Η δημιουργία είναι το αντίδοτο στην κενότητα της φιέστας. Είναι η πράξη που κρατά τον πολιτισμό ζωντανό και εξελισσόμενο. Μολαταύτα, η δημιουργία δεν είναι εύκολη. Προϋποθέτει όραμα, αφοσίωση και πίστη στις αξίες και τα ιδανικά του πολιτισμού. Κάθε σύλλογος, κάθε πολίτης που δημιουργεί, γίνεται κρίκος σε μια μεγάλη αλυσίδα ζωής και συνέχειας. Ωστόσο, ορισμένες αντιλήψεις που ταυτίζουν τον πολιτισμό με την προβολή και το θέαμα, με εκδηλώσεις χωρίς εσωτερικό περιεχόμενο και χωρίς πνοή δημιουργίας, υπονομεύουν στην ουσία την πολιτιστική αυθεντικότητα. Όταν η λάμψη υπερβαίνει την ουσία, ο πολιτισμός μετατρέπεται σε βιτρίνα όμορφη, αλλά άδεια. Ο πολιτισμός δεν γεννιέται μέσα από τα φώτα των εκδηλώσεων και τα φλας των φωτογραφικών φακών, αλλά από τη φλόγα της δημιουργίας που ανάβει στις ψυχές των ανθρώπων. Ο πολιτισμός είναι ένα συνεχές ρήμα, όχι ένα παγιωμένο ουσιαστικό. Είναι κίνηση, όχι ακινησία. Είναι συμμετοχή, όχι κατανάλωση. Ο αληθινός πολιτισμός είναι αυτός που αφήνει κληρονομιά στις επόμενες γενιές, όχι εκείνος που απλώς τις διασκεδάζει.

Οι πολιτιστικοί σύλλογοι, που αποτελούν την ψυχή και τη ραχοκοκαλιά της τοπικής πολιτιστικής ζωής, υποφέρουν περισσότερο από όλους όταν ο πολιτισμός εκτρέπεται σε επιφανειακές εκδηλώσεις. Δυστυχώς, όταν ο προσανατολισμός μετατοπίζεται από τη δημιουργία στη βιτρίνα, οι σύλλογοι παύουν να είναι κύτταρα πολιτισμού και μετατρέπονται άθελά τους ίσως σε μηχανισμούς προβολής. Η κενότητα τέτοιων «εκδηλώσεων» όχι μόνο δεν ενισχύει τη συλλογική ταυτότητα, αλλά διαβρώνει τη δημιουργική τους ουσία, ακυρώνει τη συνέχεια και, τελικά, θα τους οδηγήσει σε σταδιακό μαρασμό. Γιατί ένας σύλλογος χωρίς πνεύμα δημιουργίας, χωρίς καλλιέργεια και έμπνευση, μπορεί να έχει όνομα και σφραγίδα, αλλά όχι ρίζες μέσα στην κοινωνία.

Ας θυμόμαστε, λοιπόν, ότι χωρίς δημιουργία, ο πολιτισμός μένει μια λέξη κενή, αλλά με συνειδητή δημιουργία, γίνεται τρόπος ζωής, πηγή έμπνευσης και δύναμη αναγέννησης για τον τόπο μας. Δεν είναι η στιγμή, αλλά η πορεία. Δεν είναι η επίδειξη, αλλά η καλλιέργεια του ανθρώπου. Ας επαναπροσδιορίσουμε, λοιπόν, τη σχέση μας με τον πολιτισμό. Όχι ως θεατές μιας «φιέστας», αλλά ως κοινωνοί στη δημιουργία. Γιατί μόνο όταν δημιουργούμε, ο πολιτισμός αποκτά περιεχόμενο, ουσία και μέλλον.

👤O Γεώργιος Ρόζος είναι ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Σελιανιτίκων Ήλιος🎭