Ο παρεμβατισμός της τοπικής αυτοδιοίκησης στην κοινωνική οικονομία, με πόρους και υποδομές λειτουργεί καθοριστικά στην ανάπτυξη και ιδιαίτερα στη δημιουργία τοπικής απασχόλησης. Κατ΄ αναλογία του κρατικού παρεμβατισμού στον ιδιωτικό τομέα όταν βρίσκεται σε οικονομική κρίση και μεγάλη ανεργία. Και αυτό συμβαίνει πρακτικά όπου η κοινωνική οικονομία στο πεδίο της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς, συνεισφέρει με μετρήσεις στην αντιμετώπιση της ανεργίας και της φτωχοποίησης του πληθυσμού.
Υπάρχουν Δήμοι με ενδεικτικά παραδείγματα αποτελεσμάτων που μπορούμε να αναφερθούμε όπως, ο δήμος της Μαδρίτης και ο δήμος της Βελαρκώνης που διοικούνται από δύο γυναίκες δημάρχους τη Μανουέλα Καρμένα, στη Μαδρίτη και τη Άντα Κολάου στη Βαρκελώνη. Ας σημειώσουμε ότι υπάρχουν και μικρότεροι Δήμοι με συγκεκριμένες ατζέντα πολιτικές για την κοινωνική οικονομία. Η δημοτική αρχή της Μαδρίτης θεσμοθέτησε το συμβούλιο αλληλέγγυας κοινωνικής και συνεργατικής οικονομίας, στο οποίο συμμετέχουν η Περιφερειακή ομοσπονδία συλλογικοτήτων από τις γειτονιές της ισπανικής πρωτεύουσας και το κοινωνικό δίκτυο αγώνα ενάντια στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό δράσεων που ενίσχυσαν την τοπική απασχόληση. Η δημοτική αρχή της Βαρκελώνης θεσμοθέτησε επίσης την αλληλέγγυα οικονομία ως έναν από τους πολιτικούς άξονες της τοπικής αυτοδιοίκησης με την προστασία της κοινωνικής κατοικίας και τη δημιουργία τοπικού νομίσματος. Επίσης, σε μία σειρά από δήμους στην Ευρώπη, Ισπανία, Βέλγιο, Δανία και Γερμανία οι πολίτες των τοπικών κοινοτήτων και η τοπική αυτοδιοίκηση έχουν συστήσει πάνω από 2.000 ενεργειακούς συνεταιρισμούς. Άλλοι μικρότεροι Δήμοι έχουν αναπτύξει δράσεις στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Σε όλη την Ευρώπη εκτιμάται ότι υπάρχουν και λειτουργούν 2000 ενεργειακοί συνεταιρισμοί, αλλά και σημαντικές κοινωνικές επιχειρήσεις στον τομέα υγείας που διευκολύνονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Επίσης, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε εκατοντάδες παιχνίδια στον παγκόσμιο χώρο, που πιστοποιούν τη δυναμική της κοινωνικής οικονομίας όταν υποστηρίζονται από τοπικές συλλογικές πρωτοβουλίες. Όμως το θέμα μας δεν είναι τα μεμονωμένα παιχνίδια, παραδείγματα, που είναι πράγματι πολλά. Το θέμα που απασχολεί είναι το φαινόμενο της κοινωνικής οικονομίας με την καθολική ισχύ, στην αντιμετώπιση της ανεργίας της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Κι αυτό γιατί μολονότι ο κατάλογος των καλών παραδειγμάτων είναι μακρύς, αυτό δεν σημαίνει ότι η κοινωνική οικονομία είναι στην ατζέντα της μεγάλης μερίδας των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης Τα παραδείγματα στην Ευρώπη ανταποκρίνονται μόνο στο 10% περίπου των δήμων που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την κοινωνική οικονομία στην οικονομία οικονομία οικονομία τοπική αυτοδιοίκηση.
Το κράτος Πλαίσιο της εμπλοκής της τοπικής αυτοδιοίκησης κοινωνικής οικονομίας.
Στο κοινωνικό πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Τοπική Αυτοδιοίκηση μαζί με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θεωρούνται σημαντικοί παράγοντες και παράγοντες της αναπτυσσόμενης πολιτικής των ανεπτυγμένων χωρών της χώρας, πράγμα το οποίο εξειδικεύεται και σε ανάλογα Ευρωπαϊκά Χρηματοδοτικά Προγράμματα. Κάτι ανάλογο ισχύει (χωρίς να προβάλλεται) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, τον Καναδά, την Αυστραλία κ.α. Ενώ, στο επίπεδο της Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει οι συνέργειες μεταξύ Ο.Τ.Α. και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που προωθούνται κατάλληλες πολιτικές συνεργασίας. Ωστόσο, το θεσμικό περιβάλλον δημιουργίας κοινωνικών προϊόντων, παρουσιάζει ελλείμματα, καθώς δεν είναι μέσα στη γενικότερη λογική του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση η εφαρμογή της Κοινωνικής Οικονομίας στην πράξη δεν είναι ζήτημα μόνο της κεντρικής Κυβέρνησης, αλλά κυρίως ζήτημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, λόγω εγγύτητας προς την κοινωνική βάση και της ανάγκης συμπληρωματικής κάλυψης των παρεχόμενων υπηρεσιών της προς την Τοπική Κοινωνία. Οι Δήμοι στη παρούσα συγκυρία μπορούν να ξεκινήσουν τη δημιουργική εμπειρία στην κοινωνική οικονομία από τον τομέα της ενέργειας. Από την άμεση αυτοπαραγωγή και την αυτοκατανάλωση για μείωση του κόστους της ενέργειας σε κάθε Δήμο, δίνοντας παράλληλα το παράδειγμα και στα νοικοκυριά να δημιουργήσουμε τη σειρά των ενεργειακών κοινοτήτων. Έχοντας ως οδηγό αυτή την εμπειρία της μείωσης του κόστους των αναγκαίων υπηρεσιών, μπορεί να περάσουν και σε άλλους τομείς της κοινωνικής οικονομίας, όπως είναι η ενίσχυση της τοπικής διατροφικής και των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας.
Οι ανενεργοί ανθρώπινοι και οι υλικοί πόροι στις τοπικές κοινωνίες
Μία από τις βασικές αιτίες της φτωχοποίησης του πληθυσμού και της ανεργίας, καθώς και η ανεπάρκεια υγείας και κοινωνικής φροντίδας είναι οι ανενεργοί ανθρώπινοι και οι υλικοί πόροι που δεν αξιοποιούνται τοπικά από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.. Τέτοιοι αναξιοποίητοι χώροι (σχολάζουσες γαίες, δημόσια κτίρια , δάση ) και από την άλλη πλευρά οι ανενεργοί ανθρώπινοι πόροι, υψηλή ανεργία στους νέους, και μεγάλες κοινωνικές υπηρεσίες είναι οι αντιφάσεις που μπορούν να λύσουν την κοινωνική οικονομία που δίνει έμφαση στον βιοπορισμό και όχι στην κερδοσκοπία.
Υπάρχουν δηλαδή, σε μεγάλη έκταση ανενεργοί υλικοί και ανθρώπινοι πόροι τους οποίους η ιδιωτική επιχείρηση δεν έχει ενδιαφέρον να αναπτύξει ούτε ο δημόσιος τομέας να κινητοποιήσει .Λαμβάνοντας, βέβαια, προσέχουμε ότι οι πόροι του κοινωνικού κράτους δεν επαρκούν για να καλύψουν όλες τις αυξημένες ανάγκες και την κοινωνική φροντίδα.Κι αυτό συμβαίνει δεδομένου ότι, η αυξανόμενη φορολογία στην οποία στηρίζεται το κοινωνικό κράτος έχει φθάσει στα υψηλότερα όρια, που πνίγει τις επιχειρήσεις με αποτέλεσμα την αδυναμία να καλύψει τις ολοένα αυξημένες κοινωνικές ανάγκες. Από την άλλη η αυξανόμενη ανεργία λόγω τεχνολογικών εξελίξεων είναι αιτία του οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού δημιουργεί μια κατάσταση που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε βάθος χρόνου μόνο από το κοινωνικό κράτος.Η αυξανόμενη προσφορά προϊόντων δεν προκαλεί την αντίστοιχη ζήτηση από τους ίδιους τους μισθούς και εισοδήματα περιορίζονται. Έτσι προκύπτει η αδράνεια των πόρων στο επίπεδο κάλυψης των βασικών αναγκών διατροφής, στέγης και κοινωνικής μέριμνας είναι από τις βασικές αιτίες του προβλήματος καθήλωσης της οικονομικής δραστηριότητας. Το κράτος και η αγορά δεν μπορούν να καλύψουν το σύνολο των αναγκών της κοινωνίας. Η συμπληρωματικότητα της κοινωνικής οικονομίας, μέσα από την ορθολογική προσέγγιση των ανενεργών πόρων από τις κοινωνικές επιχειρήσεις, είναι βέβαιο ότι μπορεί να καλύψει το κοινό και θα ωφεληθεί τόσο το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα, με δεδομένη τη διεύρυνση της απασχόλησης και της κατανάλωσης. Ακριβώς γιατί η συμπληρωματικότητα που έχει θετικές επιδράσεις περαίω στο επίπεδο της μαζικής κατανάλωσης αλλά και στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης.
Πολλοί παραδέχονται ότι η πολιτική των επιδομάτων σε ανθρώπους που έχουν την ικανότητα να εργαστούν δεν είναι η σωστή κοινωνική λύση. Η σωστή πολιτική κατά γενική παραδοχή είναι ο παρεμβατισμός για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Επομένως, ο επιθυμητός στόχος θα πρέπει πάντα να είναι σε σχέση με τα κατάλληλα κίνητρα η ενίσχυση της επιχείρησης που διευρύνει την απασχόληση. Κι αυτό μπορούν να πετύχουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις με βάση το μειωμένο κόστος συναλλαγών.Οι επιδοτήσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, μπορούν να δοθούν ώστε να καλύπτεται ένα μέρος του εργατικού κόστους των εργαζομένων, σε κοινωνικές επιχειρήσεις ως μόχλευση κινητοποίησης αδρανών ανθρώπων. Αυτό θα πρέπει να είναι το ζητούμενο και το αίτημα προς κάθε κυβέρνηση από την πλευρά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και από τις οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών με στόχο να ενισχυθούν οι κοινωνικές επιχειρήσεις.
Οι συνέργειες τοπικής αυτοδιοίκησης κοινωνικών επιχειρήσεων και «Κοινωνικές Αναπτυξιακές Συμπράξεις»
Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει στην κυριότητά τους κοινόκτητους χώρους όπως αναφερθήκαμε και σε άλλα σημεία. Κατέχει δημοτικές γαίες, Μπούνα, δάση, ποτάμια, θαλάσσιες ακτές, πλατείες και κτίρια. Πρόκειται για υλικά πόρους που αντικειμενικά ανήκουν στους πολίτες. Αυτούς τους πόρους περιορισμένα μόνο μπορούν να αξιοποιηθούν με τις δημοτικές επιχειρήσεις, ενώ μπορεί να γίνουν σε μεγαλύτερη κλίμακα μέσα από συνέργειες δημοτικών επιχειρήσεων και κοινωνικών επιχειρήσεων.
Καταρχήν στον τομέα της ενέργειας, μέσα από τις ενεργειακές κοινότητες (Ενεργειακούς συνεταιρισμούς) μπορεί να προχωρήσει σε μεγάλη κλίμακα αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μειώνοντας δραστικά μέχρι έως και 70% το κόστος ηλεκτρικού ρεύματος σε κάθε τοπική κοινότητα, επιχειρήσεις και νοικοκυριό. Στον τομέα της αγροδιατροφικής τοπικής αυτάρκειας, παρέχοντας εκθέσεις και υποστήριξη με υποδομές στους κοινωνικούς αγροτικούς συνεταιρισμούς μπορεί να βελτιωθεί το τοπικό εισόδημα και η τοπική αυτάρκεια.
Στον τομέα της υγείας- κοινωνικής φροντίδας, δημιουργώντας υποδομές για κοινωνικές επιχειρήσεις Υγείας και κοινωνικής φροντίδας, ενισχύοντας την προληπτική υγεία, την κοινωνική μέριμνα και την καταπολέμηση της φτώχειας.
Στον τομέα περιβάλλοντος, παράλληλα με την οικοπροστασία, να αξιοποιήσει το φυσικό περιβάλλον, με την πράσινη επιχειρηματικότητα στη διαχείριση δασών και οικοσυστημάτων.
Στον τομέα του διαδικτύου και της ψηφιακής εργασίας, ενισχύοντας πρωτοβουλίες για την Κεντρική Συμβουλευτική Ψηφιακή Εξυπηρέτηση Πολιτών, με στόχο την υποστήριξη των νέων κοινωνικών προϊόντων.
Στον τομέα της κοινωνικής κατοικίας, προσφέροντας εκτάσεις και οικιστικές υποδομές σε οικιστικούς συνεταιρισμούς.
Στον τομέα της πολιτιστικής επιχείρησης όπου υπάρχει παράδοση παρεμβατισμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Μία τέτοια προσέγγιση στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης προϋποθέτει να υπάρχει μια πολιτική ατζέντα της κοινωνικής οικονομίας. Συγκεκριμένα κονδύλια στον ετήσιο προϋπολογισμό και καταγραφή διαθέσιμων πόρων για την κοινωνική επιχείρηση.
Δημιουργία Ατζέντας παρεμβάσεων της Τ.Α.
Καταγραφή και σχεδιασμός αξιοποίησης ανενεργών πόρων.
Συνεργατικά δίκτυα αλληλεγγύης.
Συμμετοχικές διαδικασίες συγκέντρωσης κοινωνικού και διανοητικού κεφαλαίου.
Δομές διαχείρισης και διάδοση της γνώσης της.
Υπηρεσίες συμβουλευτικής- mentoring.
Με βάση ένα τοπικό όραμα και σχέδιο ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας είναι η απογραφή των ανενεργών πόρων και των αναγκών σε κάθε Δήμο. Ώστε να είναι γνωστές οι διαθέσιμες υλικές υποδομές, στην τοπική κοινωνία και αυτό να λειτουργήσει ως διαγνωστικό εργαλείο των Δημοτικών Συμβουλίων και άλλων τοπικών φορέων. Πρόκειται να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής. Μια άλλη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κοινωνικής Οικονομίας στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι τα δημοτικά δίκτυα μιας κοινωνικής οικονομίας σε εθνικό και επίπεδο επίπεδο, για να μπορούν να στηριχθούν θεσμικά οι πρωτοβουλίες. Το πάνω μέρος του έργου της άρθρωσης των ανθρώπινων πόρων και της δικαιοσύνης των κοινωνικών υπηρεσιών από όλες τις – πολίτες, εταιρείες, εξυπηρετητές, παραγωγούς, κοινωνικούς φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να γίνει από ένα σύστημα δικτύωσης και οργανώσεων.
Έτσι, θα λέγαμε πως πρέπει να κάνουμε με ένα ανοιχτό κάλεσμα στις τοπικές συλλογικότητες ώστε να συμμετάσχουμε στην κοινωνική επιχείρηση με την υποστήριξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Υπάρχουν χιλιάδες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών σε κάθε χώρα που προσφέρουν έμπρακτη βοήθεια σε άστεγους, ναρκομανείς, μετανάστες, υπερήλικες, αναπήρους και διάφορες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες χωρίς όμως, πολλές φορές, να υπάρχει ένα τοπικό σχέδιο που θα αυξήσει τις δυνατότητες. Στο βαθμό που η κοινωνική οικονομία υπάρχει στην ατζέντα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορούν να κινητοποιηθούν περισσότεροι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι. Κι αυτό αντικειμενικά μπορεί να γίνει μόνο μέσα από τις δομές της κοινωνικής οικονομίας και την κοινωνική οικονομία, καθώς αυτή η μορφή επιχείρησης εξασφαλίζει μειωμένο κόστος και μειωμένο κόστος συναλλαγών. Τέλος, το μειωμένο κόστος είναι το θεμέλιο για τη βιωσιμότητα σε τομείς που δεν μπορεί να ανταποκριθεί η ιδιωτική επιχείρηση και η μισθωτή εργασία.
Εν κατακλείδι ο δημοτικός παρεμβατισμός, για τη στήριξη των κοινωνικών υπηρεσιών, μπορεί να μειώσει το κόστος κοινωφελών υπηρεσιών, να δημιουργήσει τοπική εργασία εκεί που το κράτος και να αγοράσει αδυνατούν, να μειώσει το κόστος συναλλαγών και να κάνει βιωσιμότητα εκεί που δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Βάσει αυτού του θεσμικού πλαισίου και της συνέργειας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών μπορούν να αποκτήσουν έναν πιο δυναμικό ρόλο όπου να καθίστανται, σε εθνικό τουλάχιστον επίπεδο, ισοτίμος συνομιλητής στον κοινωνικό διάλογο, αναφορικά με την κατανομή των πόρων και ειδικότερα του κοινωνικού Ταμείου.